بام هر ساختمان اولین بخش از ساختمان است که در معرض بارش برف و باران قرار دارد. نفوذ آب از طریق پشت بام، موجب نمزدگی و تخریب سقف ساختمان و نیز دیوارهای داخلی میگردد. پوسته پوسته شدن لایههای گچی، رشد قارچ و کپک و تخریب پوششهای دیوار از قبیل کاغذدیواری، دیوارپوش و رنگ از تبعات نفوذ آب از طریق بام است.
آب باران و برف با نفوذ از طریق درزها و شکافهای موجود در سطحِ پشتبام و با آسیب به مصالح سقف و دیوار، علاوه بر تحمیل هزینههای زیاد عمر ساختمان را نیز کاهش دهد. لذا آببندی و ایزولاسیون این بخش از ساختمان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
همهی پشت بامها در ساختمانهای مسکونی، تجاری و اداری و حتی سقف کارگاهها و واحدهای صنفی نیز بهتر است که عایقبندی شوند. همچنین در شهرهایی که بارندگی بیشتر است لازم است تا از لایههای ضخیمتر برای عایق پشتبام استفاده شود ولی حتی در مناطق خشک و کم بارش نیز نمیتوان پشت بام ساختمان را بدون اجرای عایق، به حال خود رها کرد.
چرا که سطح پشت بام در معرض تابش مستقیم نور خورشید و بارشهای فصلی قرار دارد و از طرفی تغییرات دمایی در فصل تابستان و زمستان روی عایق بام تاثیر میگذارند، در نتیجه استفاده از عایق مناسب و بادوام از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه با انواع روشهای این عایقبندی آشنا خواهیم شد.
به طور کلی پنج روش برای انجام آببندی پشتبام مرسوم است که عبارتند از؛ قیرگونی، ایزوگام، عایق سفید، MCI و RCI
در این مقاله مختصرا به معرفی هر کدام از این روشها پرداخته و نحوهی اجرای آنها را با هم بررسی خواهیم کرد.
ایزولاسیون و آببندی پشتبام روشهای مختلفی دارد که یکی از قدیمیترینِ آنها استفاده از عایق قیرگونی است. در این روش با استفاده از قیرِ داغ و گونیهای سالم به عایقبندی پشتبام میپردازند.
گونی مورد استفاده در قیرگونی باید دارای بافتی یکدست و عاری از آلودگی باشد. گونی مصرفی در این نوع عایق اغلب وارداتی بوده و در سه مدل در بازار موجود است. طبق آئین نامهی مقررّارت ایران، گونی مناسب برای انجام قیرگونی باید شرایطِ زیر را داشته باشد:
○ نو باشد
○ دارای بافتی ریز باشد
○ سالم و بدون خوردگی باشد
○ کاملا پاکیزه باشد
○ وزن هر متر مربع آن حدود ۳۸۰ گرم باشد.
برای ساخت قیر مصرفی نیز از تقطیر نفت خام استفاده میشود. سه نوع قیر در بازارهای ایران عرضه میشود:
○ قیر جامد که با علامت اختصاری A.C عرضه میشود و مستقیما از تقطیر نفت خام به دست میآید.
○ قیری که با هوا دادن به قیرهای جامد به دست آمده و شامل زیرگروههای مختلفی میشود.
○ قیر جامد اکسید شده که با علامت R در بازار عرضه میشود و بارزترین خصوصیت آن، انعطافپذیری آن است. این نوع قیر از طریق هوا دادن به قیرهای نرم ساخته میشود.
روش کار به این گونه است که ابتدا با حرارت قیر را گرم کرده، گونیهای سالم را لایه لایه روی سطحِ پشتبام قرار میدهند و قیر داغ را روی آن میریزند. این کار طی چند مرحله انجام میشود و بدین ترتیب سطح پشتبام ایزوله میگردد.
در مرحلهی اول سقف ساختمان حتما قبل از اجرای قیرگونی باید به طور کامل با سیمان پوشانده شود. این سیمان باید فاقد ترک و کاملا یکدست بوده و قیرگونی کاملا به سطح آن بچسبد و تمام درزها را بپوشاند .
سپس باید قیر را با دمای حداکثر ۱۸۰ بر روی سیمان ریخته به گونهای که تمام قسمتهای سیمان شده به طور کامل پوشانده و از نفوذ آب و مواد دیگر در آن کاملا جلوگیری شود.
در مرحله بعد با یک گونی درجه ۱ روی قیر را میپوشانیم. در حین این کار باید مراقب بود که گونی در هنگام پهن شدن دچار پارگی و دررفتگی نشود، همچنین باید دقت کرد که تمام چینخوردگیهای گونی صاف شوند. سپس با مخلوط کردن قیر نرم با قیر سفت یک لایه جدید قیر بر روی گونی می:شیم. باید مراقب بود که در این مرحله گونی پاره نشود و همچنین قیر بر روی تمام سطح ریخته شود و جایی خالی نماند.
در مرحله بعد برای اینکه تمام راه نفوذ آب بسته شود، مراحل قیرگونی به صورت معکوس انجام میشود. در مرحلهی آخر دوباره بر روی گونی یک لایه قیر کشیده میشود. تمامی موارد مراحل قبل مثل یکدست بودن و عدم پارگی گونی در این مرحله نیز باید رعایت شوند.
در آخر حتما قیرگونی انجام شده را بلافاصله پس از اتمام کار و سپس بعد از ۲۴ ساعت امتحان میکنیم تا کاملا از عدم نفوذ آب در آن مطمئن شویم.
این روش عایقبندی مانند هر روش دیگری مزایا و معایبی دارد که عبارتند از:
○ اجرای راحت
○ مصالح و مواد قابل دسترس
○ مناسب بودن برای فضاهای کوچک
○ قیمت مناسبتر و مقرونبهصرفه در مقایسه با ایزوگام
○ خطرناک بودن به دلیل داغی قیر
○ امکان پوسیدگی ناحیه قیرگونی شده به مرور زمان
○ امکان پارگی در اثر نشستهای احتمالی سازه
○ آسیبپذیری قیر در برابر حرارت (قیر در معرض حرارت علاوه بر سوختن به شکل ذغال در میآید.)
○ آسیبپذیری در برابر فشار و برخی حلالها
○ عمر مفید کوتاه (کمتر از ۱۰ سال)
○ ایجاد آلودگیهای زیستمحیطی هنگام اجرا
با پیشرفت صنعت ساختمان و ورود مصالح جدید، روشهای جدیدتری جهت عایقبندی پشتبام بهوجود آمد. یکی از این روشها استفاده از ایزوگام است.
ایزوگام نوعی قیر پلیمری است که برای عایق کاری در ساختمان استفاده می شود. این محصول را میتوان روی همهی سطوح نصب کرد. حتی اجرای ایزوگام روی سطوح فلزی نیز امکانپذیر است. وظیفهی ایزوگام جلوگیری از نفوذ آب به داخل ساختمان است و علاوه بر پشتبام منازل مسکونی، کف سرویسهای بهداشتی، آشپزخانه، تراس و حتی پارکینگ و زیرزمین نیز میتواند ایزوگام شود. در ادامه با روش نصب ایزوگام آشنا میشویم:
در اولین گام برای نصب ایزوگام لازم است سطح زیرکار تمیز، خشک و عاری از گرد و غبار، زنگار، خزه، روغن و نفت، سنگریزه و سایر آلودگیها باشد. کلیهی اجسام تیز و فلزی مانند میلگرد، سرستون، پایه کولر و تاسیسات و… باید از روی سطح برداشته شده یا کاملا همتراز با سطح شوند. به علاوه، سطح زیر کار نباید خیس یا مرطوب باشد. بنابراین توجه به شرایط اقلیمی (احتمال بارندگی و دمای هوا) در مراحل نصب ایزوگام از اهمیت ویژهای برخوردار است.
محل درزهای انبساط، آبروها و ناودانها، محل برخورد کف با جدارههای قائم مانند دیوار همسایه و دیواره دودکش، دستاندازها، محل عبور مجراهای هواکش و داکتها باید با بهرهگیری از قطعات فلزی (flashing)، ماستیک یا تمهیدات دیگر کاملا درزبندی و آببندی گردد. در صورت وجود ترکهای بزرگ یعنی بیش از یک سانتیمتر باید با استفاده از خمیر ماستیک یا سیمان آنها را پر نمود و یا چنانچه قبلا با استفاده از درزگیر این مشکل برطرف شده از خشک شدن آنها اطمینان حاصل کرد.
رولهای ایزوگام به طور معمول دارای طول ۱۰ متر، پهنای ۱ متر و ضخامتی حدود ۴ میلیمتر هستند. رولهای ایزوگام باید با رعایت فاصله همپوشانی مناسب (حدود ۱۰ سانتیمتر) اجرا شوند. پس ابتدا سطح کار با فواصل ۹۰ سانتیمتری نشانهگذاری میشود. همچنین برای تراز کردن لبهها در مجاورت دیوارهای عمودی میتوان از تکنیک ریسمانکشی کمک گرفت.
رولهای ایزوگام به اندازه مورد نیاز بریده میشوند سپس نصاب مشعل را روشن نموده و شعلهی آن را تنظیم میکند. نصب ایزوگام معمولا از محل آبروها و ناودانها آغاز میگردد. سطح آغشته به قیر ایزوگام با شعلهی مشعل ذوب گشته و رولهای ایزوگام با دقت روی سطح چسبانده میشوند. سپس انتهای رولها توسط ماله به سطح کار جوش داده میشود.
باید دقت کرد که هنگام خواباندن ایزوگام روی لایهی قبلی قسمتهای همپوشانی به طور کامل جوش داده شوند. در این مرحله باید بین سطح زیرین و عایق هواگیری انجام شود. این کار برای اطمینان از چسبندگی مناسب بین عایق و سطح و جلوگیری از برآمدگی و طبله کردن ایزوگام صورت میگیرد.
نکات مهم مربوط به مراحل نصب ایزوگام
پس از پایان مراحل نصب ایزوگام، نوبت به آزمایش آن میرسد. سطوح شیبدار را میتوان با پاشیدن آب بر روی آنها مشابه یک بارندگی شدید مورد آزمایش قرار داد. اگر نقصی در پوشش بام وجود داشته باشد، با ظاهر شدن قطرات آب در زیر سقف در فاصله کوتاهی از آبپاشی میتوان به محل آن پی برد.
برای آزمایش ایزولاسیون رطوبتی بامهای تخت و فضاهای داخلی خیس همه آبروها و کفشورها را به طور موقت با پارچههای کهنه یا ورقهای پلاستیکی مسدود میکنند. سپس روی سطح را تا ارتفاع ۵ سانتیمتر آب میبندند و به مدت ۲۴ ساعت به همین حالت نگه میدارند. اگر ایرادی در ایزولاسیون مشاهده نشود، آب را تخلیه کرده و قشر نهایی را اجرا میکنند. اما در صورت بروز نمزدگی زیر سقف باید نسبت به رفع کاستیهای ایزولاسیون اقدام کرد.
ایزوگام نیز مانند هر عایق دیگری معایب و مزایایی دارد:
با ورود فناوری نانو به صنعت ساختمان، عایقهایی بهوجود آمدند که بسیار کاربردیتر و با دوامتر از عایقهای بر پایهی قیر بودند. از جملهی این عایقها میتوان به عایق سفید اشاره کرد.
عایق بام سفید یا عایق سفید رطوبتی نوعی پوشش آببند کننده پایه آب است که از مواد پلیمری و الاستومری دوستدار محیطزیست ساخته شده است.
عایق سفید بام قابل اجرا بر روی کلیهی سطوح اعم از فلزی، سیمانی، موزاییک، ایزوگام، آسفالت ترک خورده، چوب و … است و پس از خشک شدن کاملاً آببند میشود. عایق سفید با قابلیت ایجاد پوشش یکپارچه، بدون درز، یکنواخت و با چسبندگی بالا، سطوح عمودی و افقی را کاملاً ایزوله و آببند میکند.
از عایق سفید برای آببندی پشت بام، ساخت روف گاردن (بام سبز)، عایق استخر، عایق سرویس بهداشتی، ایزولاسیون مخازن آب و فاضلاب و … استفاده میشود.
ابتدا سطح مورد نظر شسته، تمیز، خشک و آماده اجرای عایق سفید میشود. عایق سفید، با استفاده از قلممو، غلطک یا پیستوله روی سطح اعمال میشود.
بلافاصله روی سطح توری کشیده میشود. استفاده از توری سبب افزایش عمر، کارایی و خاصیت ارتجاعی عایق سفید خواهد شد. بعد از نصب توری، لایهی دوم عایق، جهت افزایش چسبندگی روی توری اجرا میشود. پس از خشک شدن لایهی دوم که حدود 24 تا 48 ساعت طول میکشد (بسته به دما و شرایط جوی) لایه نهایی مانند لایههای قبلی اعمال میشود.
حال که با نحوهی اجرا و فواید این نوع از عایقبندی آشنا شدیم، بهتر است که به سراغ روش چهارم ایزولاسیون پشتبام یعنی عایق رطوبتی MCI برویم.
عایق رطوبتی کوپلیمری MCI یک عایق رطوبتی دو جزیی برپایهی رزینهای استایرن اکریلیک و پودرهای پایه سیمانی میباشد. عایق رطوبتی مذکور با حضور نانو ذرات آببند و الیاف PP (پلیپروپیلن) اصلاح شده و به عنوان یک سیستم آببندی مطمئن جهت ایزولاسیون و عایقکاری تمامی فضاهای تر ساختمانها از جمله عایقکاری و ایزولاسیون پشت بام، عایقکاری و آب بندی سرویسهای بهداشتی و آببندی استخرها و مخازن آب کاربرد دارد.
عایق رطوبتی MCI یک عایق رطوبتی سرد اجرا بوده که پس از ترکیب جزء پودر و مایع آن قابل اجرا بر روی انواع سطوح سیمانی، بتنی، گچی و سنگی میباشد. طبق مطالعات انجام شده، پوششهای آببند پایه پلیمری در مقایسه با سیستمهای پایه قیری نظیر ایزوگام و قیرگونی دارای انعطافپذیری و الاستیسیتهی بهتر، طول عمر و مقاومت گرمایی بالاتری هستند.
یکی از مواردی که میبایست در هنگام استفاده از عایقهای رطوبتی موسوم به آب بند پلیمری در اجرای آببندی پشتبام و عایقکاری فضاهایی نظیر روف گاردنها در ساختمان در نظر گرفته شود مبحث یکپارچگی بتن در کف پشت بامها است. این محصول بهصورت نیمه جامد بر روی سطوح اجرا شده و پس از خشک شدن تشکیل لایهای انعطافپذیر ۱۰۰% آببند با چسبندگی بسیار بالا خدود ۲ مگاپاسکال را میدهد.
برای اجرای این عایق باید سطح مورد نظر را از هرگونه آلودگی، ذرات گرد و غبار، روغن و… پاک نمود. پس از آمادهشدن سطح زير كار، ابتدا به وسيله همزن برقي (دريل و پره) جزء B را (پودر) به آرامي با جزء A (مایع) مخلوط نموده سپس به وسيلهي قلمموی بزرگ (زبر) محصول آماده را بر روي سطح مرطوب در دو دست، عمود بر هم اجرا مينماييم. ضخامت لايهی نهايی بسته به فشار مستقیم آب و نوع کاربری میبايست بين ۱ تا ۴ ميليمتر باشد.
نکاتی که در مورد اجرای عایق MCI باید مدنظر قرار داد به شرح زیر است:
یکی دیگر از عایقهای مناسب جهت آببندی پشتبام عایق رطوبتی نانوپلیمری الیافدار (RCI (Reinforced Co-polymeric Isolator میباشد. عایق رطوبتی نانوپلیمری الیافدار RCI شکل اصلاح شده عایق رطوبتی نانوپلیمری MCI (آب بند پلیمری) بوده که با استفاده از الیاف PP (پلی پروپیلن) تقویت شده است. الیاف موجود در عایق رطوبتی نانوپلیمری الیافدار RCI موجب افزایش استحکام کششی عایق رطوبتی شده و مقاومت آن را در تنشهای کششی ایجاد شده در سازه افزایش میدهند. در واقع عملکرد الیاف در داخل این عایق رطوبتی نانوپلیمری مانند عملکرد تیشوی موجود در عایقهای رطوبتی پیش ساخته نظیر ایزوگام است. از این رو مقاومت کششی این عایق رطوبتی نانوپلیمری الیافدار در مقایسه با نمونههای مشابه در عملیات اجرایی آببندی بام، افزایش چشمگیری داشته است.
اجرای این نوع از عایق رطوبتی نانوپلیمری و ایافدار برای آببندی بام، همانند روش اجرایی عایق رطوبتی نانو پلیمری MCI می باشد که قبلتر مفصلا آن را بررسی کردیم.
با توجه به مطالب ذکر شده، عایقهای مختلفی جهت ایزولاسیون پشت بام وجود دارد که با توجه به اقلیم، شرایط آب و هوایی، مواد و مصالح به کاررفته در بام و میزان مقاومت بام، نوعِ مناسبِ عایق انتخاب شده و اجرا میگردد.